اگر فرد ساحر، كافر باشد حكمش اعدام نيست اما اگر از مسلمانان بود بايد به قتل برسد، چون شرك و جادوگري با هم قرين هستند لذا كافري كه سِحر ميكند، سِحر شعبهاي از همان شركش است و مشركين در طول معاهدهي صلح در امان هستند اما مسلماني كه سِحر كند مانند این است كه مشرك و مرتد شده است زيرا سِحر نوعي شرك است.[1]
مرحوم مجلسي ميگويد: بيشتر علما بر اين عقيده اند كه سِحر از خرافات است؛ اما اين كه چرا اثر ميكند و هيچ كس منكر اثر سِحر نيست، در مقام توجيه اثر سِحر گفتهاند: اگر مسحور بداند كه دربارهي او سِحر كردهاند، تو هم مسحور شدن باعث ميشود كه اثر سِحر در او ظاهر شود، مثل تلقين به مريض. اما اگر اصلاً نداند كه درباره او سِحر كرده اند، در اين خصوص با آن كه هيچ يك از علماء منكر اين نوع اثر نشده اند، ولي هيچ گونه توجيهي براي آن ندارند، مگر آن كه بگوييم اين اعمال بر اثر استخدام جن و شيطان عليه شخص مسحور انجام ميشود. [2]
برخي از علماي اسلام، سِحر را صرف خرافات مي دانند و به آيهي 66 سوره مباركه «طه» «فأذا جبالُهُم و عِصيهم يُخيل اليه من سِحرهم إنها تسعي» يا آيه 116 سوره اعراف« فلما القوا سِحروا اعين الناس و استرهبوهم و جاووا»استدلال ميكنند از جمله: [3]
در مقابل برخي ديگر قائلند به اين كه سِحر واقعي است و به آيه 102 و 103 سوره بقره استدلال مينمايند. از جمله: شیخ طوسی
سِحر در لغت به هشت معنا آمده كه مهمترين آن ها عبارت است از:
1- خدعه و نيرنگ و شعبده و تردستي و به تعبير قاموس اللغه ،«سِحر » يعني خدعه كردن.
2- «كل ما لطف و دق» آنچه عواملش نامرئي و مرموز باشد.
مفردات راغب به سه معنا اشاره كرده است:
الف) خدعه و خيالات بدون حقيقت و واقعيت، همانند شعبده و تردستي
ب) جلب شياطين از راههاي خاص و كمك گرفتن از آنان
ج) معناي ديگري است كه بعضي پنداشتهاند اين كه ممكن است با وسائلي ماهيت اشخاص و موجودات را تغيير داد؛ مثلاً انسان را به وسيله آن به صور حيواني درآوردند ولي اين نوع خيال و پنداري بيش نيست و واقعيت ندارد.[4]
شيخ انصاري(رحمه الله) در كتاب مكاسب گفته است كه هر چند ما مطمئن به اجماع علماء در اين خصوص نيستيم، ولي ادعاي ضروري دين از چيزهايي است كه مطمئن به حرمت اين عمل ميشويم و علماء در همهي اعصار بر حرمت جادو و جادوگري اتفاق داشتهاند.2
علامه مجلسي(ره) ميگويد: سِحر عملي پنهاني است؛ چون عامل مؤثر در آن معلوم نيست و عملكردش به اين صورت است كه اشياء و افراد را در جلوي چشم ديگران تغيير مي دهد، ولي حقيقت آن را نمي تواند تغيير بدهد و موجب حب بغض و مرض و امثال آن ميشود. [5]
1-2-2- مفهوم سِحر
سِحر جزء علوم غريبه است و علوم غريبه علومي است كه در دسترس همه افراد قرار نميگيرد و حدود سي شاخهي مختلف دارد كه برخي از علوم غريبه عبارتند از: رمل، جفر، اعداد و غيره و يادگيري آن منجر به بروز اعمال غيرعادي از انسان مي شود و علل و مبادي غيرعادي و نامحسوس دارد كه در بعضي موارد مطابق با واقعيت و در موارد ديگر مخالف آن است. انجام سِحر و جادوگري بر عهده اداره و قدرت و روح انسان است و دايره آن در محدودهي شعاع وجودي نفس پليد ساحران و كاهنان است.[6]
در ميان جامعه شناسان بيشتر از سوي انسانشناساني كه بر جوامع ابتدايي يا قبيلهاي مطالعاتي داشتهاند مثل نوتايلرها و منتقدانش، سِحر بررسي شده است. [7]
1-2-2-1- تاريخچهي سِحر
ساحري سابقه ديرينه در تاريخ بشر دارد كه بيشترين زمان گسترش آن، زماني بود كه انبياي الهي يا در جامعه حضور نداشتند و يا حاكميت آنها كم بود، لذا بيشترين زمان حضور آنها بعد از حضرت نوح(ع) و سليمان(ع) بوده است، اما همان طور كه تاريخ ساحري گواه است و علم ناقصي كه ارواح و اجنه و شياطين دارند و مدعيان دروغگويي كه ادعاي ارتباط با اينها را داشتهاند، ساحران ضررهاي ديني و معنوي زيادي به جامعهي بشري زدند، لذا به عقيدهي ما، هم راههاي دسترسي به اجنه و شياطين و ارواح خلاف دين است و هم اطلاعات و تأثيراتي كه شياطين و اجنه و ارواح ميدهند يا ميگذارد خلاف دين است و چه بسا شده است كه ساحران ادعاي نبوت و يا مهدويت كرده اند و هدف آنها معمولاً يكي از امور سه گانه زير است:
1- اغفال مردم ساده لوح
2- كسب شهرت ميان توده عوام
3- كسب درآمد مادي از طريق سرگرم ساختن مردم [8]
در طول تاريخ به داستانهاي زيادي در زمينه سِحر و جادو بر مي خوريم. در عصر ما نيز كساني كه به اين گونه كارها دست ميزنند، ولي چون بسياري از خواص موجودات كه در گذشته بر تودهي مردم مخفي بود در زمان ما آشكار شده است و حتي كتابهايي در زمينه آثار اعجاب انگيز موجودات مختلف نوشتهاند، قسمت زيادي از سِحرهاي ساحران از دستشان گرفته شده است. مثلاً در شيمي امروز، اجسام بسياري را ميشناسيم كه وزنشان از هوا سبكتر است و اگر درون جسمي قرار داده شوند ممكن است آن جسم به حركت درآيد و كسي هم تعجب نكند حتي بسياري از وسايل بازي كودكان امروز، شايد در گذشته يك نوع سِحر به نظر مي رسيد. [9]
امروزه در سيركها نمايشهايي ميدهند كه شبيه ساحران گذشته است. امروز گاهي با استفاده از چگونگي تابش نور، آينهها، خواص فيزيكي و شيميايي اجسام، صحنههاي عجيب و غريبي به وجود ميآورند كه تماشاچيان از تعجب انگشت به دهان مي گيرند. در هر حال سِحر چيزي نيست كه وجود آن را بتوان انكار كرد يا به خرافات نسبت داد چه در گذشته و چه در امروز.[10]